SPD Chống Sét Là Gì? Mọi Thứ Bạn Cần Biết 🛡️

Dù sét không đánh trực tiếp vào nhà, các xung điện quá áp vẫn có thể lan truyền qua dây điện, gây hư hại cho tivi, máy tính, bộ inverter hoặc tủ điều khiển. Vì vậy, việc hiểu rõ SPD chống sét là gì, hoạt động ra sao và cách lựa chọn đúng loại SPD là điều quan trọng giúp bạn phòng ngừa rủi ro điện do sét hiệu quả nhất

SPD Chống Sét Là Gì?

SPD chống sét (Surge Protective Device) là thiết bị chống sét lan truyền, được thiết kế để bảo vệ các thiết bị điện và điện tử khỏi hư hỏng do hiện tượng quá áp đột biến gây ra.

Nói một cách đơn giản, khi có một xung điện áp cao bất thường (như sét lan truyền trên đường dây), SPD sẽ ngay lập tức chuyển hướng năng lượng thừa này xuống đất một cách an toàn, trước khi nó kịp phá hủy các thiết bị của bạn.

SPD Chống Sét hoạt động như thế nào?

Nguyên lý hoạt động của SPD rất thông minh:

• Ở điều kiện bình thường: SPD hoạt động như một mạch hở, nó có trở kháng cực kỳ cao và không can thiệp vào hoạt động của hệ thống điện.
• Khi có quá áp đột biến: Ngay lập tức (chỉ trong vài nano giây), SPD chuyển sang trạng thái có trở kháng thấp. Nó tạo ra một “con đường” dễ dàng để dòng năng lượng đột biến đi qua và được chuyển hướng thẳng xuống hệ thống tiếp địa.
• Sau khi xung sét qua đi: SPD tự động trở về trạng thái trở kháng cao ban đầu, sẵn sàng cho lần bảo vệ tiếp theo.

Có mấy loại SPD Chống Sét ?

SPD Type 1 (Class I)

• • Lắp tại tủ điện tổng, gần công tơ điện
  • Chịu được dòng sét lớn (25-100kA) 10/350µs
  • Bảo vệ từ nguồn cấp chính

SPD Type 2 (Class II)

• • Lắp tại tủ điện phân phối
  • Dòng xả 20-50kA 8/20 µs, bảo vệ cấp trung gian
  • Phổ biến nhất trong dân dụng

SPD Type 3 (Class III)

• • Lắp gần thiết bị đầu cuối
  • Bảo vệ thiết bị nhạy cảm như máy tính, tivi
  • Dòng xả thấp hơn (5-20kA) 8/20 µs

Làm sao để lựa chọn SPD phù hợp?

Để chọn đúng SPD, bạn cần quan tâm đến các thông số kỹ thuật quan trọng sau:

• Loại SPD (Type 1, 2, 3): Dựa vào vị trí bạn dự định lắp đặt.
• Điện áp làm việc liên tục lớn nhất (Uc​): Phải lớn hơn một chút so với điện áp danh định của lưới điện. Ví dụ, với lưới 230V/400V, chọn Uc​ khoảng 320V hoặc 385V.
• Dòng xả danh định (In​): Khả năng chịu đựng dòng xung lặp đi lặp lại mà SPD không bị hỏng.
• Dòng xả tối đa (Imax​): Khả năng chịu được một dòng xung sét cực đại duy nhất.

Tiêu chuẩn nào áp dụng cho SPD Chống sét?

Chính: IEC 61643-11 (quốc tế), EN 61643-11 (Châu Âu), UL 1449 (Mỹ). Ở Việt Nam, tuân theo TCVN dựa trên IEC cho hệ thống điện áp thấp.

SPD chống sét có cần bảo dưỡng hoặc thay thế không?

Kiểm tra định kỳ 1 năm/lần, thay thế khi cửa sổ chỉ thị trạng thái màu đỏ hoặc sau sét đánh lớn. Tuổi thọ thường 5-10 năm tùy môi trường

Chế độ bảo vệ của SPD chống sét là gì?

Bao gồm đường dẫn dòng điện dự định giữa các đầu nối: dây-dây (L-L), dây-đất (L-PE), dây-trung tính (L-N), trung tính-đất(N-PE), giúp phân tán xung sét an toàn.

Tại sao cần lắp SPD chống sét trong nhà và công trình?

Vì sét lan truyền có thể phá hủy thiết bị điện tử, làm gián đoạn hoạt động sản xuất và gây cháy nổ.
Lắp SPD chống sét giúp bảo vệ an toàn cho hệ thống điện, giảm thiểu rủi ro và chi phí sửa chữa sau khi bị sét đánh.

SPD chống sét có bảo vệ được 100% khỏi sét không?

Không. SPD không loại bỏ hoàn toàn tác động của sét, nhưng giúp giảm đáng kể thiệt hại bằng cách triệt tiêu xung điện quá áp và dẫn dòng sét xuống đất an toàn.
Để đạt hiệu quả tối ưu, nên kết hợp SPD với hệ thống tiếp địa và kim thu sét đúng chuẩn.

Khi nào cần lắp đặt SPD chống sét? 

Bạn nên lắp SPD khi:

• Nhà ở khu vực hay có sét (vùng núi, ven biển)
• Sử dụng nhiều thiết bị điện tử đắt tiền
• Có hệ thống điều hòa, tủ lạnh, máy giặt cao cấp
• Nhà có hệ thống điện mặt trời trên mái

Lắp đặt SPD chống sét cần lưu ý gì?

Các điểm quan trọng:

• Tiết diện dây đủ lớn: 6-16mm² tùy loại SPD
• Lắp trước aptomat trong tủ điện
• Đảm bảo hệ thống tiếp địa tốt (< 10Ω hoặc <4 Ω)

SPD chống sét có tiêu tốn điện không?

Không. SPD chỉ hoạt động khi có sét, trong điều kiện bình thường không tiêu thụ điện năng. Tuy nhiên, khi SPD hỏng và ở trạng thái “ngắn mạch”, aptomat sẽ tự động ngắt để bảo vệ.

Tóm Lại

SPD chống sét là giải pháp bảo vệ an toàn và hiệu quả cho mọi hệ thống điện, giúp giảm thiểu thiệt hại do sét lan truyền và kéo dài tuổi thọ thiết bị điện tử. Khi lắp đặt SPD, nên lựa chọn thiết bị chính hãng, đúng cấp bảo vệ và được đấu nối đúng kỹ thuật để đạt hiệu quả tối ưu.